Coeficientes de cultivo según densidad de siembra y volumen de sustrato en chile dulce bajo invernadero
DOI:
https://doi.org/10.5935/PAeT.%20V12.N1.01Palabras clave:
coeficiente único de cultivo, evapotranspiración de cultivo, método FAO-56, cultivos en invernadero, balance hídricoResumen
El objetivo de este estudio fue determinar el efecto de dos densidades de siembra (1,4 y 2,4 plantas m-2) y tres volúmenes de sustrato/planta (7, 14 y 21 L) sobre los Kc de chile dulce (Capsicum annuum) en fibra de coco bajo invernadero. El experimento se realizó del 22 de abril al 28 de agosto del 2016, en la Estación Experimental Agrícola Fabio Baudrit Moreno, Alajuela, Costa Rica. Se utilizó un diseño de tres bloques completos al azar con arreglo bifactorial de tratamientos. Los Kc se obtuvieron como el cociente entre la evapotranspiración del cultivo (ETc), obtenida por método lisimétrico de balance de agua, y la evapotranspiración de referencia (ETo) según Penman-Monteith FAO-56. Kc de chile dulce hidropónico bajo invernadero no fueron afectados por la interacción entre densidad de plantas y volumen de sustrato (P>0,05); sin embargo, ambos factores afectaron (P<0,05) individualmente, con mayor efecto del factor densidad. Indistintamente del volumen de sustrato, los Kc se redujeron un promedio de 33%, al pasar de 2,4 a 1,4 plantas m-2. Independiente de la densidad de plantación, la mayor reducción (11,5%) del Kc se presentó al disminuir el volumen desde 21 l a 7 l de sustrato planta-1. La densidad de siembra y volumen de sustrato afectaron la ETc y consecuentemente los Kc del cultivo hidropónico de chile dulce bajo invernadero. La técnica de cultivo hidropónico en invernadero junto al clima y las prácticas de cultivo, reflejaron diferencias sustanciales entre valores Kc FAO-56 y los Kc obtenidos en el cultivo de chile dulce.Citas
ALLEN, R.G.; PEREIRA, L.S.; RAES, D.; SMITH, Y.M. Evapotranspiración del cultivo: Guías para la determinación de los requerimientos de agua de los cultivos. Estudio FAO Nº 56. Riego y drenaje. Roma, Italia. FAO. 2006.
ALLEN, R.G.; PEREIRA, L.S. Estimating crop coefficients from fraction of ground cover and height. Irrig. Sci., v.28, p.17-34, 2009.
AMINIFARD, M.H.; AROIEE, H.; KARIMPOUR, S.; NEMATI, H. Growth and yield characteristics of paprika pepper (Capsicum annum L.) in response to plant density. Asian J. Plant Sci., v.9, n.5, p.276-280, 2010.
MORAL, R.; PICÓ, B.; BARBER, J.X.; MININNI, C.; AGULLÓ, E.; PÉREZ-MURCIA, M.D.; PÉREZ-ESPINOSA, A.; PAREDES, C.; BUSTAMANTE, Y.M.A. Uso del escaneo de raíces para estimar la calidad de sustratos alternativos a la turba. En Ansorena, J.; Merino, D. (ed.). Barcelona; ESP. Actas de Horticultura; XI Jornadas de Sustratos. Sociedad Española de ciencias Hortícolas (SECH). 2014. p.49-54.
BAR-TAL, A.; FEIGIN, A.; SHEINFELD, S.; ROSENBERG, R.; STERNBAUM, B.; RYLSKI, I.; PRESSMAN, E. Root restriction and N-NO, solution concentration effects on nutrient uptake, transpiration and dry matter production of tomato. Sci. Hortic,, v.63, p. 195-208, 1995.
CHRISTIANSEN, J.E.. Irrigation by Sprinkling. University of California, Berkeley, CA, USA. 1942. Bull. 670.
DI-BENEDETTO, A.; TOGNETTI, J. Técnicas de análisis de crecimiento de plantas: su aplicación a cultivos intensivos. RIA, v.42, n.3, p. 258-282, 2016.
DI-RIENZO, J.A.; MACCIAVELLI, R.E.; CASANOVES, F. Modelos lineales mixtos: aplicaciones en InfoStat. Universidad de Córdoba, Córdoba, ARG. 2012.
ELLIOTT, J.; DERYNG, D.; MÜLLER, C.; FRIELER, K.; KONZMANN, M.; GERTEN, D.; GLOTTER, M.; FLÖRKE, M.; WADA, Y.; BEST, N.; EISNER, S.; FEKETE, B.M.; FOLBERTH, C.; FOSTER, I.; GOSLING, S.N.; HADDELAND, I.; KHABAROV, N.; LUDWIG, F.; MASAKI, Y.; OLIN, S.; ROSENZWEIG, C.; RUANE, A.C.; SATOH, Y.; SCHMID, E.; STACKE, T.; TANG, Q.; WISSER. D. Constraints and potentials of future irrigation water availability on agricultural production under climate change. Proc. Nat. Acad. Sci., v.111, p. 3239-3244, 2014.
FAOSTAT (United Nations Food and Agriculture Organization). Crops. FAOSTAT, Rome, ITA. http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC (consultado el 10/12/2018) 2017.
FERNÁNDEZ, M.D.; ORGAZ, F.;. FERERES, E.; LÓPEZ, J.C.; CÉSPEDES, A.; PÉREZ, J.; BONACHELA, S.;. GALLARDO, M. Programación del riego de cultivos hortícolas bajo invernadero en el sudeste español. Cajamar (Caja Rural Intermediterránea). Almería, ESP. 2001.
FERNÁNDEZ, M.D.; BONACHELA, S.; ORGAZ, F.; THOMPSON, R.B.; LÓPEZ, J.C.; GRANADOS, M.R.; GALLARDO, M.; FERERES, E. Measurement and estimation of plastic greenhouse reference evapotranspiration in a Mediterranean climate. Irrig. Sci., v.28, p.497-509, 2010.
FERNÁNDEZ, M.D.; BONACHELA, S.; ORGAZ, F.; THOMPSON, R.B.; LÓPEZ, J.C.; GRANADOS, M.R.; GALLARDO, M.; FERERES, E. Erratum to: Measurement and estimation of plastic greenhouse reference evapotranspiration in a Mediterranean climate. Irrig. Sci., v.29, p. 91-92, 2011.
FERNÁNDEZ, M.D.; GALLARDO, M.; BONACHELA, S.; ORGAZ, F.; THOMPSON, R.B.; FERERES, E. Water use and production of a greenhouse pepper crop under optimum and limited water supply. J. Hort. Sci. Biotechnol., v.80, p. 87-96, 2005.
FERNÁNDEZ, M.D.; GONZÁLEZ, A.M.; CARREÑO, J.; PÉREZ, C.; BONACHELA, S. Analysis of on-farm irrigation performance in Mediterranean greenhouses. Agric. Water Manag., v.89, p. 251-260, 2007.
HURLEY, M.B.; ROWARTH, J.S.; TROUGHT, M.C.T.; BARNES, M.F.; ROWE, R.N. Variations in water availability and temperature in the root environment during root volume restriction studies. N. Z. J. Crop Hortic. Sci., v.26, n.2, p.127-134, 1998.
INEC (Instituto Nacional de Estadística y Censos Agropecuarios). VI Censo nacional agropecuario. San José, CRC. INEC. 45 p. 2015.
ISMAIL, M.R.; DAVIES, W.J.;. AWAD, D.M.H. Leaf growth and stomatal sensitivity to ABA in droughted pepper plants. Sci. Hort., v.96, p.313-327, 2002.
JOLLIFFE, P.A.; GAYE, M.M. Dynamics of growth and yield component responses of bell peppers (Capsicum annuum L.) to row covers and population density. Sci. Hortic., v.62, n.3, p.153-164, 1995.
KHARKINA, T.G.; OTTOSEN, C.O.; ROSENQVIST, E. Effects of root restriction on the growth and physiology of cucumber plants. Physiol. Plant., v.105, p.434-441, 1999.
LUO, H.H.; TAO, Y X.P.; HU, Y.; ZHANG, Y.L.; ZHANG, W.F. Response of cotton root growth and yield to root restriction under various water and nitrogen regimes. J. Plant Nutr. Soil Sci., v.178, p.384-392, 2015.
MORENO-RESÉNDEZ, A.; HERNÁNDEZ-GARCÍA, R.; RODRÍGUEZ-DIMAS, N.; REYES-CARRILLO, J.L.; MÁRQUEZ-QUIROZ, C.; PRECIADO-RANGEL, P. Development of "Serrano" pepper in vermicompost: perlite substrates under shade net conditions. Emirates J. Food Agric., v.27, p.897-902, 2015.
ORGAZ, F.; FERNÁNDEZ, M.D.; BONACHELA, S.; GALLARDO, M.; FERERES, E. Evapotranspiration of horticultural crops in an unheated plastic greenhouse. Agric. Water Manag., v.72, p.81-96, 2005.
QIU, R.; SONG, J.; DU, T.; KANG, S.; TONG, L.; CHEN, R.; WU, L. Response of evapotranspiration and yield to planting density of solar greenhouse grown tomato in northwest China. Agric. Water Manag., v.130, p.44-51, 2013.
ROJAS, J.; PANIAGUA, Y.F. Comportamiento agronómico de Capsicum annuum L. Lycopersicon esculentum M. y Cucumis melo L. bajo cultivo protegido hidropónico utilizando la solución universal de Steiner. 2015. Tesis Lic., Instituto Tecnológico de Costa Rica, ITCR, San Carlos, CRC.
SHARMA, H.; SHUKLA, M.K.; BOSLAND, P.W.; STEINER, R.. Soil moisture sensor calibration, actual evapotranspiration, and crop coefficients for drip irrigated greenhouse chile peppers. Agric. Water Manag., v.179, p.81-91, 2017.
SILVA, P.I.B. da; NEGREIROS, M.Z. de; DE FREITAS, M.K.K.C. de; DE FREITAS, F.C.L. de; SOUSA, N.G.H., de; SILVA, P.S.L. e; GRANGEIRO, E L.C. Crescimento de pimentão em diferentes arranjos espaciais. Pesqu. Agropecu. Bras., v.45, n.2, p.32-139, 2010.
SOTO, F.. Parámetros para el manejo del agua en tomate y chile dulce hidropónico bajo invernadero. Agron. Costarricense, v.42, n.2, p.59-73, 2018.
TAIZ, L.; ZEIGER, E. Plant physiology. 3a edition. Sinauer Associates Inc., Sunderland, MA, USA. 2006.
TILMAN, D.; CASSMAN, K.G.; MATSON, P.A.; NAYLOR, R.; POLASKY, S. Agricultural sustainability and intensive production practices. Nature, v.418, p.671-677, 2002.
UNE (Una Norma Española) - EN (European Norm) - 13041. Mejoradores de suelo y sustratos de cultivo. Determinación de las propiedades físicas: densidad aparente seca, volumen de aire, volumen de agua, valor de contracción y porosidad total. Asociación Española de Normalización y Certificación (AENOR), Madrid, ESP. 2007.
WWAP (United Nations World Water Assessment Programme). The United Nations World Water Development report. Water and jobs. Paris, FRA. UNESCO, 2016.
Descargas
Publicado
Número
Sección
Licencia
Autores que publicam nesta revista concordam com os seguintes termos:- A veracidade das informações e a autoria de todo o conteúdo apresentado nos artigos é de responsabilidade do(s) autor(es). Autores mantém os direitos autorais e concedem à revista o direito de primeira publicação, com o trabalho simultaneamente licenciado sob a Creative Commons Attribution License que permitindo o compartilhamento do trabalho com reconhecimento da autoria do trabalho e publicação inicial nesta revista.
- Autores têm autorização para assumir contratos adicionais separadamente, para distribuição não-exclusiva da versão do trabalho publicada nesta revista (ex.: publicar em repositório institucional ou como capítulo de livro), com reconhecimento de autoria e publicação inicial nesta revista.
- Autores têm permissão e são estimulados a publicar e distribuir seu trabalho online (ex.: em repositórios institucionais ou na sua página pessoal) a qualquer ponto antes ou durante o processo editorial, já que isso pode gerar alterações produtivas, bem como aumentar o impacto e a citação do trabalho publicado (Veja O Efeito do Acesso Livre).